In het anatomisch theater zijn zo’n 50 preparaten op sterk water, een aantal skeletten en de eerste atlas van het menselijk lichaam van Vesalius, De humani corporis fabrica libri septum uit 1555 te zien. Een aantal unieke preparaten is afkomstig uit de 18e eeuwse collecties van Pieter de Riemer en Petrus Camper.

Foto: Erik Jaap Dijk

Anatomisch instrumentarium

Anatomisch instrumentarium. Afbeelding uit: Vesalius, De humani corporis fabrica libri septum, 1555

Anatomisch theater

In 1615 al werd de eerste anatomische les in Groningen gehouden. Later werd er ook een anatomisch theater gebouwd, waarbij belangstellenden plaats konden nemen op een ronde tribune. Een anatomisch theater was een kroonjuweel voor een universiteit in de zeventiende eeuw. Dus kreeg ook Groningen er eentje in de sacristie van de voormalige Minderbroederkerk. De opstelling in de anatomiekamer verwijst naar de ronde tribune van het oude anatomisch theater.

In een anatomisch theater werd een lichaam op de centrale snijtafel gelegd en ontleed, terwijl professoren, studenten en burgers toekeken. Het ging daarbij niet alleen om mensen. In 1620 ontleedde Nicolaas Mulerius bijvoorbeeld een paard, maar ook een aap.

Anatomische preparaten

Het was lastig om aan menselijke lichamen te komen. Artsen waren afhankelijk van veroordeelde misdadigers of vreemdelingen. Soms kwamen er lijken uit een gasthuis in Amsterdam, maar dat kon alleen in de winter als de ‘bewaarcondities’ goed waren.

Vandaar dat veel tijd en energie werd besteed aan het bewaren van lichaamsdelen in alcohol. Anatomen, zoals Pieter de Riemer en Petrus Camper, legden uitgebreide collecties aan met foetussen op sterk water, opengewerkte harten en andere organen. Ook afwijkingen werden nauwgezet verzameld, zoals Siamese tweelingen of kinderen met waterhoofdjes.

Bijzondere stukken

In dit anatomisch theater is een greep uit de collecties van Groningse anatomen en artsen te zien. Bijzonder is de ‘doorgesneden mens’: een man van 27 die rond 1920 in delen werd gezaagd. Anatoom Jan-Willem van Wijhe over zijn preparaat: ‘Om den romp op deze wijze te kunnen doorzagen, is het nodig hem eerst steenhard te doen bevriezen in een mengsel van ijs en keukenzout; hij klinkt dan als een klok, wanneer men er met een hamer op slaat,’

Preparaat met kwik van Pieter de Riemer

Preparaat van een darm met lymfevaten, ingespoten met kwik, Pieter de Riemer, Den Haag, eind 18e eeuw

Bijzonder is ook het preparaat van een menselijke darm van De Riemer, waarin de lymfevaten zichtbaar zijn gemaakt door ze in te spuiten met kwik.

Location: University Museum | Stay In Groningen (tuesday - sat 10-17/ sunday 11-17PM)